Saturnalia

Saturnalia of Saturnaliën is als woord meervoud en dat dekt de lading van dit winterse feest: het gaat om een aantal dagen beginnend op 17 december en eindigend op 23 december. Hoewel dit niet hetzelfde is in de hele Romeinse periode, die meer dan duizend jaar duurt.

Tempel van Saturnus

Het Romeinse midwinterfeest is genoemd naar de god Saturnus. Hij is de god van tijd en vooral van landbouw en uitgezaaid graan. Volgens de schrijver Livius is 17 december in 497 voor het begin van de jaartelling de stichtingsdag van de tempel van Saturnus op het Forum Romanum, het belangrijkste Romeinse plein. Tegelijkertijd is deze datum het einde van het landbouwjaar.

Cadeautjes

Net als nu zijn de feestdagen de tijd voor feesten en partijen, voor het geven van cadeautjes, voor spelletjes zoals dobbelen en in principe zijn alle bedrijven en scholen gesloten en is iedereen vrij.

De cadeautjes zijn eenvoudig. Het zijn vaak sigallaria. Kleine figuurtjes van rode klei die in Romeinse winkels worden verkocht. Ze worden als geschenk aan kinderen gegeven. Volwassenen krijgen vaak een kaars.

Rolwisseling

Een speciale noot is de wisseling van rollen tussen de sociale klassen. Wat in de rest van het jaar onvoorstelbaar is, kan tijdens de Saturnalia wel: meesters gedragen zich als slaven en slaven als meesters. Alles binnen het redelijke, natuurlijk.

Offer

Traditioneel beginnen de Saturnalia met een offer, een speenvarken, bij de tempel aan het Forum Romanum in Rome. Elders in het Romeinse Rijk worden ook offers gebracht en zijn er officiële handelingen van priesters en lezingen door magistraten. Daarna beginnen de festiviteiten met een banket voor iedereen.

Sol Invictus

Twee dagen na de laatste dag van de Saturnalia is het 25 december. Dat is de geboortedag van de god Sol Invictus. De geboorte of verrijzenis van Sol Invictus symboliseert het lengen van de dagen na midwinter.

Moderne kerst

De Romeinen versieren tijdens de Saturnalia hun huizen of huisaltaren met groene takken, onder meer van de voor Saturnus heilige hulstboom en van dennenbomen. Samen met de geschenken, de kaarsen, het feesten met het nodige eten en drinken en de verrijzenis van Sol Invictus, is de gelijkenis met de moderne feest- of kerstdagen wel duidelijk.