Wie draagt de mannentoga?
Romeinse kinderen uit de hogere kringen dragen een toga praetexta. Als jongens de volwassen leeftijd bereiken, doen zij mee aan een ritueel en wisselen zij naar de toga virilis. Op dat moment zijn de jongens volwaardige Romeinse staatsburgers geworden.
De kindertoga, de toga praetexta, heeft de natuurlijke kleur van wol en is dus niet geverfd. De toga is voorzien van een smalle purperen band. De volwassen toga, de toga virilis, heeft dezelfde wolwitte kleur, maar heeft geen band. De bijbehorende lange tunica is eveneens helemaal wolwit.
Senatoren en ridders dragen een purperen band langs de zoom. Senatoren hebben een brede band, ridders een smalle. De purperen band is voor senatoren een teken van hun functie, vertegenwoordiger in de Romeinse senaat. Voor ridders is het een teken van hun stand, de eques.
Romeinse staatsburgers
Het ritueel van het volwassen worden van een jongeman is normaal in de adellijke families. Dit is niet aan een bepaalde leeftijd gebonden. De een wordt eerder volwassen verklaard dan de ander. Een onderdeel van het ritueel is de inschrijving in het register van Romeinse staatsburgers.
Ook in burgerfamilies en in de provincies
Het wisselen van de toga is niet alleen voor adellijke jongemannen. Ook onder gegoede Romeinse burgerfamilies wordt dit ritueel uitgevoerd. In de provincies bestaat het ritueel eveneens in een Romeinse context, vooral in Romeinse steden, onder de adellijke en rijke burgers.
Romeinse leger
Oorspronkelijk is het ritueel van het wisselen naar de volwassen mannentoga verbonden aan het krijgsseizoen. Immers, alleen volwassen mannen kunnen toetreden tot het Romeinse leger. Met het wijzigen van de regels om gerekruteerd te kunnen worden tijdens de Romeinse Republiek, is het waarschijnlijk dat ook de regels voor het wisselen van de toga wijzigen.
Gegijzelde jongens
Opvallend is dat in de eerste en tweede eeuw, dus in de keizertijd, het ritueel van het wisselen naar de mannentoga via prestigieuze Romeinse scholen door de lokale adel in het hele Rijk wordt geaccepteerd. Het gaat dan bijvoorbeeld om jongens die als ‘gijzelaars’ een Romeinse opvoeding krijgen compleet met de tradities en rituelen.
Archeologische vondsten in hele Romeinse Rijk
Het dragen van de mannentoga is onder meer bekend uit archeologische vondsten in Alexandrië, Trier en Britannia. Het lijkt er dus op dat de lokale adel het voorbeeld van de Romeinse staatsburgers volgt. Het dragen van een toga is verboden voor mannen die geen Romeins staatsburger zijn.
Foto boven een Romeins staatsburger in de toga candida (voor een politicus)
Foto onder een toga eques met een bijbehorende tunica (voor een ridder)
Dit artikel is gebaseerd op Derks 2009 (zie literatuurlijst)
