Wegennetwerken in het Romeinse Rijk
De wegennetwerken in het Romeinse Rijk hebben een duidelijke ontwikkeling doorgemaakt. Deze begint met wegen die het landschap volgen, maar uiteindelijk is er een netwerk van rechte wegen. Deze rechte wegen zijn nu nog herkenbaar in het landschap en soms ligt de weg er nog gewoon bij zoals tweeduizend jaar geleden.
De eerste geplande rechte weg in het hele Rijk is de Via Appia. Deze weg is aangelegd vanaf 312 BCE en stamt dus uit de vierde eeuw voor het begin van de jaartelling. Rome is dan een republiek. Voorheen volgde een weg de weg van de minste weerstand in het landschap. Zo’n vierhonderd jaar later, rond het jaar 100, is er echter een uitgebreid netwerk van rechte wegen in het hele Rijk, waaronder de Limesweg in het noorden.
Moderne wegen
Het wegennet in het centrum van de stad Pompeii is een schoolvoorbeeld voor een patroon van vierkanten. Op de kruising van de hoofdwegen ligt een groot plein. Ook het wegennet van Xanten is op deze manier aangelegd. De Limesweg is ook een rechte geplande weg. Deze weg is in de vorm waarin deze wordt opgegraven op bevel van keizer Hadrianus rond het jaar 125 aangelegd. Dit zijn naar Romeinse normen moderne wegen. Het wegennet in de stad Rome is echter veel ouder en daar zijn dan ook niet geplande organisch gegroeide kronkelige wegen.
Limesweg
Een grote doorgaande weg wordt meestal door werkploegen van het Romeinse leger aangelegd, maar door omwonenden onderhouden. In de grensstreek zal dit vaak het garnizoen in het dichtstbijzijnde castellum zijn. Het onderhoud is op eigen kosten. Vaak worden ‘gaten’ in het wegdek opgevuld met lokaal zwaar materiaal, bijvoorbeeld oude gebroken bakstenen of dakpannen.
Als de Romeinen zijn vertrokken, raakt de grote Romeinse Limesweg in verval door gebrek aan onderhoud. Dit verval komt echter ook door de grote overstromingen langs de Rijn in de tweede en derde eeuw. Aan het einde van de derde eeuw functioneert de Limesweg in de noordwestelijke grensstreek niet langer.
Lezing 5 oktober
Dit artikel is gebaseerd op een lezing door Cornelis van Tilburg over het ontstaan van het Romeinse wegennetwerk tijdens een symposium over de Limesweg in het noordwesten van het Rijk. Van Tilburg is onderzoeker aan Universiteit Leiden. Vereniging Vrienden van Archeon en Constructing the Limes hebben in Museumpark Archeon een serie lezingen voor zaterdag 5 oktober 2024, de dag van de wetenschap, georganiseerd.
