Het terrein is er woest. Het klimaat ruw. Het leven en landschap somber.

Welkom in Romeins Alphen!

Romeins badhuis bij Albaniana

Romeins badhuis bij Albaniana

02 januari 2022

De Romeinen kennen een rijke badcultuur. Badcomplexen en badhuizen worden als essentieel gezien. Elk zichzelf respecterend castellum heeft er dan ook een naast de deur. Het tweede-eeuwse stenen badcomplex van Albaniana ligt bij de zuidelijke poort.

Rijke Romeinen hebben een eigen kleinschalig badhuis in hun villa of er is een losstaand badhuis op een gunstige plek, vanwege de watervoorziening, op het terrein. Alle andere Romeinen, zeg maar 99 procent van de bevolking, gaat naar een openbaar badhuis of een badcomplex. Het verschil zit in de omvang en de extra faciliteiten, zoals een sauna en een zwembad. Een badcomplex heet op z’n Romeins een thermen.

Thermen

Castellum Albaniana heeft vanaf eind tweede (of begin derde) eeuw een stenen thermen naast de deur. Schuin tegenover de zuidelijke poort. Tegenwoordig staat hier de Adventskerk. Deze kerk meet van de voor- naar de achtergevel bijna zevenendertig meter. Het Romeinse badcomplex is iets korter, maar minstens dertig meter. Minstens, want ingetekend exclusief de absis. De thermen van Albaniana is er een van het rijentype waarbij de ruimten achter elkaar en op volgorde van een bezoek, de badgang, liggen.

Andere badcomplexen

Er zijn meer Romeinse badhuizen en -complexen in Nederland. Een soortgelijk complex als in Alphen aan den Rijn is ook aangetroffen bij castellum Hoge Woerd (De Meern). Een privébadhuis is aangetoond bij een Romeinse villa in Meersen. En in de Bataafse hoofdstad Nijmegen (Ulpia Noviomagus Batavorum) is een heel groot thermencomplex gevonden.

Heerlen

Het complex naast castellum Albaniana is in opzet deels te vergelijken met de Thermen van Heerlen, hoewel dat meer faciliteiten heeft en een stuk ouder is. In Heerlen zijn naast het hoofdgebouw in de openlucht een sportveld met zwembad en een solarium met ommuurde buitenruimte. Dit complex meet inclusief de buitenruimten een kleine vijftig bij vijftig meter. De Thermen van Heerlen zijn gereconstrueerd in Museumpark Archeon (foto).

Badgang

In een thermencomplex zijn een kleedruimte, een sauna, een koudwaterbad, een massageruimte en een warmwaterbad. Meestal zijn er ook openbare toiletten, latrina. Gezien de locatie onder de Adventskerk is het aantonen van buitenruimten, openlucht sportvelden en een zwembad, bij Albaniana niet mogelijk.

Opgravingen

De noordelijke gevel van het Alphense badhuis is in 1920 voor het eerst aangetroffen, vluchtig bekeken en weer afgedekt. In 1959 is er een archeologisch onderzoek gedaan, daarmee is de locatie opnieuw verstoord. Tijdens de daarop volgende rioleringswerkzaamheden zijn de restanten zwaar beschadigd.

Tijdens de opgravingen in 1998-1999 zijn de zwaar verstoorde overblijfselen van de thermen van Albaniana opnieuw blootgelegd. De noordelijke gevel ligt pal naast de Adventskerk. De rest van de thermen ligt onder deze kerk en kan helemaal niet worden onderzocht.

Porticus, absis en verwarming ♥

De thermen van castellum Albaniana heeft aan de oostkant, voor de voorgevel, een porticus aan de hoofdweg, de Limesweg. Aan de westkant van het gebouw is de aanzet voor een grote absis aangetroffen.
Van het hypocaustum, een verwarmingssysteem, zijn de vierkante bakstenen voor de korte pilaren onder de vloer gevonden. Ook zijn delen van vloerplaten gevonden en buizen voor het verwarmingssysteem in de muren opgegraven.