Rijtjeshuizen

In de kleine steden zijn de woningen vaak van eenzelfde type: het gaat om aan elkaar gebouwde rijtjes huizen met een porticus aan de straatzijde. De rijtjeshuizen zijn smal en lang met in de tuin bijgebouwen als een latrine of beerput, een waterput en een schuur of afdak. De latrine, een spoelbaar toilet, kan ook inpandig zijn. Veel van deze woningen hebben een gescheiden boven- en benedenwoning.

Romeins stratenpatroon

Er zijn natuurlijk veel meer varianten. Praetorium Agrippina (Valkenburg) bestaat bijvoorbeeld uit een castellum met een vicus, een kampdorp, met strokenhuizen plus een vicus met woonstalboerderijen waarvan de eigenaren hun productie aan het leger en de dorpsbewoners leveren.

Bestuurscentrum Forum Hadriani (Voorburg) is als Romeinse stad ‘bedacht’ en heeft een typisch Romeins stratenpatroon en veel verschillende eveneens typisch Romeinse woningen. Naast de rijtjeshuizen zijn dit onder meer huizen voor de welgestelden die rond een atrium, een binnenplaats, zijn gebouwd.

Leembouw

Net als strokenhuizen zijn rijtjeshuizen over het algemeen gemaakt van hout en leem, als vakwerkhuizen. Als er veel welvaart is, of de bewoners zijn rijk, worden de huizen van steen gebouwd.

De lemen wanden worden opgebouwd op liggende houten balken. Vervolgens worden tussen houten staanders wanden opgebouwd van twijgen, vaak wilgentenen. Daarna worden lemen ballen gebruikt voor het opvullen van de muur.

Als het leem droog is, wordt alles netjes gepleisterd en wit gekalkt. De binnenwanden kunnen beschilderd worden. De buitenwanden zijn aan de onderzijde vaak voorzien van een brede band 'Romeins rood'.

Het dak is meestal bedekt met Romeinse dakpannen.

Nering

Afhankelijk van het beroep van de hoofdbewoner is aan de straatkant een winkel, een handelshuis of horeca gevestigd met daarachter werkruimten. Net als bij de strokenhuizen. De eventuele kelder is bereikbaar via een vaste trap, deze kan in de werkruimten uitkomen of aan de straat met een luik. Aan de straatkant is ook een overkapping, de porticus. Deze loopt als een geheel langs verschillende huizen.

Foto's reconstructie Huis Voorburg, rijtjeswoningen uit Forum Hadriani, in Museumpark Archeon