Omloopkanaal
Het Omloopkanaal in het Alphense stadshart is in de zeventiende eeuw gegraven. Alleen de noordelijke geul, tussen het Fossapad en de Oude Rijn stamt uit de Romeinse tijd. Toen was hier of een kleine veenrivier of een al dan niet drooggevallen doorbraakgeul. Het Omloopkanaal begrenst samen met de rivier en de Castellumstraat het castellumterrein inclusief de verdedigingswerken.
Op de kaart van Alphen aan den Rijn in de Romeinse tijd is een veenriviertje ingetekend. Dit stroomt ongeveer vanaf Museumpark Archeon noordwaarts en buigt ter hoogte van de spoorlijn richting Oude Rijn. Het laatste deel van deze waterloop, die uitmondt in de grote rivier, is bewaard als het noordelijke deel van het Omloopkanaal.
Een alternatieve verklaring is dat het gaat om het restant van een doorbraakgeul van de Oude Rijn tijdens een overstroming. Hier staat dan in de Romeinse tijd nog water in. Of, het is een inmiddels drooggevallen geul. Deze is dan in het landschap zichtbaar als een verdieping.
Uitdaging
Hoe het ook zij. Het veenriviertje of de doorbraakgeul is een uitdaging voor het bouwen van het nieuwe Romeinse castellum Albaniana. De ligging is namelijk vrijwel recht tegenover de monding van de Kromme Aar. En dat is nou net de plek die de Romeinse landmeters hebben uitgekozen. Het eerste castellum wordt een stukje van de geul af gebouwd, het tweede castellum ligt een tiental meter dichterbij.
Aanlegplaats
Als het inderdaad om een waterloop gaat, is het wel een ideale plek om een platbodem aan te leggen eventueel aan een kleine steiger. Aan deze kant van het castellum is namelijk een poort. Direct achter die poort ligt het horreum, het graanpakhuis van het garnizoen. Het riviertje functioneert dan als een insteekhaven. Als er een schip kan aanmeren, is dit een hele praktische oplossing voor laden en lossen. En ook meteen een verklaring voor de gekozen locatie van het horreum.
Castellumterrein
Het eerste en tweede castellum worden omringd door een met hout beklede aarden wal. Vlak langs de muur loopt een vlak terrein. Daarna volgt een serie V-vormige greppels, tussen 1,2 en 2 meter breed, met lage wallen van uitgegraven aarde er tussen. Tussen twee greppels is de afstand ongeveer 4,5 meter. Het aantal greppels varieert tijdens de periode dat castellum Albaniana bestaat. De breedte van deze verdediging is gemiddeld ongeveer 15 meter.
Foto boven: monding van het Omloopkanaal gezien vanaf de Oude Rijn
Foto onder: Omloopkanaal gezien vanaf het Fossapad richting Oude Rijn
