Goden in de noordwestelijke provincies

Rond de Romeinse Noordzee zijn vooral de Britse en de Frans-Nederlandse kust belangrijk voor handel en militair verkeer. De Rijn speelt hierin een belangrijke rol, evenals de Muur van Hadrianus. Beide vormen de grens van de beschaafde wereld. De Germaanse kust, onder meer het gebied van de Chauken, valt buiten het Romeinse Rijk en wordt in Romeinse ogen vooral als basis voor piraterij gebruikt.

Functies van Romeinse goden

Jupiter, Mars, Minerva en Mercurius zijn de meest aanwezige Romeinse goden in de Britse en Nedergermaanse provincies. Zij hebben allemaal hun eigen specialiteiten en bestrijken daarmee zo’n beetje alles wat belangrijk is in het leven van de mens langs de noordwestelijke grenzen van het Romeinse Rijk:

• het bestuur
• het weer
• de handel
• de familie
• de landbouw
• de dood
• de oorlog

Lokale goden

In de noordwestelijke provincies worden daarnaast van oorsprong Keltische goden als Epona, de Matronen en Nehalennia vereerd. Ze hebben allemaal een component van vruchtbaarheid en bescherming.

Epona is een Gallische vruchtbaarheidsgodin met een beschermende functie voor paarden. Daarom is zij vooral belangrijk voor ruiters en cavaleristen.

De Matronen is een trio van beschermgodinnen, mogelijk vooral voor families en moederschap. Zij worden vooral in het Rijngebied en in Britannia vereerd. Het Rijngebied kent een duidelijke overlap van Keltische en Germaanse invloeden.

Nehalennia is de beschermgodin voor handelaren en reizigers, met waarschijnlijk een oorsprong als vruchtbaarheidsgodin. Zij wordt langs de Zeeuwse kust en in de provincie Belgica vereerd.

Dubbelgoden

De Romeinen zijn zeer ruimdenkend voor wat betreft religies. Vaak worden inheemse goden geassocieerd met Romeinse goden. Dan wordt meestal een dubbele naam gegeven. Een voorbeeld is de Bataafse god Magusanus die vereenzelvigd wordt met Hercules en verder als Hercules-Magusanus door het Romeinse godenleven gaat. Een ander voorbeeld is de lokale godin Sulis die met Minerva wordt geassocieerd en daarom als Sulis-Minerva de baden van Bath beschermd.

Keizercultus

Belangrijk voor de Romeinse overheersers is de keizercultus. Naast de verering van Romeinse, lokale en privégoden wordt van iedereen verwacht ook de Romeinse keizer eer te bewijzen. Dit geldt in het hele Romeinse Rijk

Mysteriegodsdiensten

Verschillende mysteriegodsdiensten vinden vooral tijdens de keizertijd hun weg naar de noordwestelijke uithoek van het Romeinse Rijk. De bekendste zijn die van Isis en Mithras. Het kenmerk van een mysteriegodsdienst is het besloten karakter. Zijn andere Romeinse godsdiensten heel openbaar, de mysteriën zijn voorbehouden aan ingewijden die hun geloof belijden in een afgesloten ruimte.

De Isis-cultus is ontstaan in de Nijldelta en is uiteindelijk in het hele Romeinse Rijk verspreid. Een bekend attribuut is de sistrum, een soort rammelaar die als muziekinstrument tijdens rituelen is gebruikt. Isis is een vruchtbaarheidsgodin.

De Mithras-cultus is waarschijnlijk gebaseerd op een oudere cultus uit Perzië. De godsdienst is in het Romeinse Rijk van de eerste tot de vierde eeuw populair. De Mithras-cultus is vooral populair in het leger en verspreid zich zo door het hele Rijk. Het is een geheimzinnige cultus voor ingewijden.

Mithras in Albaniana ♥

Tijdens de opgravingen van Albaniana is een deel van een wij-altaar voor Sol Invictus gevonden. Sol Invictus duidt op de onoverwinnelijke zonnegod Mithras. De steen met inscriptie lijkt te horen bij een Mithras-heiligdom en deze komen veel voor in een militaire context.

Hoofdfoto de god Jupiter op een zuil
Foto onder de godin Nehalennia
Beide foto’s zijn genomen in de Romeinse tempel in Museumpark Archeon