Dateren van hout
Tijdens archeologische opgravingen in het Alphense stadshart blijkt dat er een bijzonder, redelijk gaaf, houten castellum ligt. Het hout is gedateerd door dendrochronologie toe te passen. Er zijn zoveel houten gebouwen gevonden en ook de omwalling met muur en torens, dat zelfs duidelijk is in welke volgorde het eerste Albaniana is gebouwd.
Voor het dateren van hout moet een houten cilinder of staaf uit een stuk hout, bijvoorbeeld een balk of een paal, van een redelijke omvang worden geboord. Dit monster moet dan wel uit het dwarsprofiel van de oorspronkelijke stam komen. Anders zijn de jaarringen van de boom niet zichtbaar.
Aan de jaarringen van een boom is de jaarlijkse groei af te lezen. Soms is ook het seizoen nog goed te zien. De boom groeit natuurlijk niet meer als deze eenmaal is gekapt. Het tellen en vergelijken van de jaarringen heet dendrochronologie.
De jaarringen van het monster worden geteld en vergeleken met gegevens van heel veel bomen. Dat zijn allemaal dezelfde soort bomen. Van veel boomsoorten, die niet al te ver van elkaar vandaan groeiden, is inmiddels een hele lange tijdlijn bekend. Hoe meer gegevens hoe langer en betrouwbaarder de tijdlijn is.
Albaniana dateren
Het Alphense castellum heeft zoveel ‘goed’ hout opgeleverd dat dateren tot op het jaar en seizoen mogelijk is. Een essen stam uit de fundering van de omwalling is dendrochronologisch gedateerd. De es blijkt aan het eind van het jaar 40 te zijn gekapt.
Het bouwen van de kade begint waarschijnlijk in het jaar 42, pal na de bouw van het eerste houten fort. Een in 42 gedateerde paal van de kade is van een iep. Andere gebruikte houtsoorten in de kade zijn es, eik, esdoorn en els.
Dendrochronologie versus C14
Dendrochronologie is een betrouwbare dateringsmethode voor hout vooropgesteld dat er voldoende monsters kunnen worden vergeleken om een goede tijdlijn te produceren. Een andere dateringsmethode is C14, dateren via koolstof. Deze methode heeft een grotere afwijking dan dendrochronologie. C14 heeft als voordeel dat dateren van hout veel verder teruggaat in tijd en dat ook ander organisch materiaal dan hout gedateerd kan worden.
