Het terrein is er woest. Het klimaat ruw. Het leven en landschap somber.

Welkom in Romeins Alphen!

Bevolkingspolitiek in de Rijndelta

Bevolkingspolitiek in de Rijndelta

14 november 2022

Dat ‘de’ Romeinen aan agressieve bevolkingspolitiek doen, is wel duidelijk. Zij plegen genocide, verplaatsen groepen inwoners en ontruimen naar believen gebieden. Zowel Frisii als Bataven als Cananefaten krijgen hiermee te maken als zij niet meewerken met de 'bezetter'.

Het huidige Nederland bestaat in de Romeinse tijd uit het kustgebied met duinen langs de Noordzee, een moerassig veengebied in heel Noord- en Zuidholland, een groot waddengebied ten noorden van de grote rivieren en hoger gelegen gronden in het oosten en zuiden van het land. 

Eburonen

Julius Caesar is de eerste Romeinse veldheer die duidelijk actief aanwezig is in het zuiden van Nederland. Aan het einde van de Gallische Oorlogen, rond 50 voor het begin van de jaartelling, wordt onder zijn leiding, als onderdeel van een bloedig verlopen strijd, in Noord-Gallië genocide gepleegd op de Eburonen die hier wonen. Zij voeren namelijk op dat moment een tijdelijk verbond van Galliërs aan.

Noord-Gallië heeft in de Romeinse periode als grens de rivier Rijn en bestaat uit het noorden van Frankrijk, België en het zuiden van Nederland. De Eburonen zijn vermoord, verjaagd en als slaven verkocht. Nu is de soep niet zo heet gegeten als zij werd opgediend, er zijn ook veel mensen onopvallend in de regio gebleven en anderen zijn opgegaan in andere bevolkingsgroepen.

Frisii

In de IJzertijd bewonen de Germaanse Frisii het gebied boven de grote rivieren én de hele kuststreek van Zeeland tot en met Friesland. Daar hoort ook het natte ‘binnenland’ bij langs het latere IJsselmeer boven de grote rivieren als onderdeel van het Waddengebied dat veel groter is dan tegenwoordig. De Chauken zijn hun oostelijke buren en zij bewonen vanaf Groningen de Noordzeekust en het waddengebied. Met de Frisii sluiten de Romeinen nog voor het begin van de jaartelling (12 BCE) een verdrag. Zij werken samen met de Romeinen, betalen belasting in de vorm van runderhuiden en leveren ook rekruten voor het Romeinse leger. Kortom, zij zijn foederati oftewel een bevriende bevolkingsgroep met rechten en plichten.

Dit betekent niet dat er geen conflicten zijn. De Frisii komen een aantal keren in opstand, vooral omdat zij het niet eens zijn met de uitvoering van de belastingregeling en omdat een deel van de boeren na het instellen van de Limes de noordelijke Rijnoever moet verlaten en uit dit gebied moet vertrekken.
Na de laatste opstand in het jaar 54 is de grens definitief getrokken: de Frisii wonen ten noorden van de Rijn, maar niet op de noordelijke oever want die blijft onder invloed van het Romeinse leger.

Bataven

Na het verdwijnen van de stam der Eburonen is er een dunbevolkt maar vruchtbaar gebied beschikbaar. Dit wordt voor een deel, tussen de grote rivieren, al snel ingenomen door de Bataven. Ook met hen wordt een verdrag gesloten. De Bataven leveren voortaan verschillende eenheden met rekruten voor het Romeinse leger.

Volgens Tacitus zijn de Bataven een afsplitsing van de Chatten. Hun oorspronkelijke leefgebied is ergens tussen noord en midden Duitsland. Een aanbod van de Romeinen om het ontvolkte gebied tussen Maas en Rijn te gaan bewonen, is met twee handen aangegrepen.

Uit archeologisch onderzoek blijkt echter dat het veel waarschijnlijker is dat de stam der Bataven een samensmelting is van verschillende groepen, waaronder achtergebleven Eburonen en Germanen van de overzijde van de Rijn, en daar kunnen ook inkomende Chatti bij zijn. 

Na het vertrek van de Romeinen aan het einde van de vierde eeuw, onder druk van de opkomst van de Franken, verdwijnen de Bataven als stam en gaan op in het grotere geheel van het Frankische rijk.

Cananefaten

De Zuid-Hollandse kuststreek wordt na het instellen van de Romeinse Rijksgrens, de rivier Rijn is vanaf het jaar 47 de grens, mondjesmaat bewoond door immigranten uit het hele Noordzeekustgebied. Zij komen vooral uit het noorden, uit het gebied van de Frisii en de Chauken. Het centrale leefgebied van deze boeren is het steeds beter bewoonbare stroomgebied van de Gantel, het huidige Westland. Dit gebied wordt ontwikkeld en trekt snel meer boeren aan waardoor het aantal inwoners snel stijgt. 

Onder invloed van de dominante Romeinse militaire aanwezigheid ontstaat onder de verschillende groepen migranten een gezamenlijke culturele identiteit. Waarschijnlijk is dat de Cananefaten onder invloed van de Romeinse overheersing als bevolkingsgroep wordt gevormd. Mogelijk speelt de halverwege de eerste eeuw ingestelde Limesgrens een rol: ten noorden van de Rijn spreken de Romeinen over Frisii en ten zuiden van deze grens gaat het over Cananefaten. 

Aan het einde van de tweede eeuw daalt de bevolking in het Westland dramatisch en vanaf het midden van de derde eeuw zijn de meeste boerderijen verlaten. De Cananefaten zijn dan van de aardbodem verdwenen.

05 Hier en daar een groepje boerderijen.JPG